Na osnovu člana 42. stav 9. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16, 95/18-dr. zakon i 71/21) Ministarstvo zaštite životne sredine obaveštava javnost o postupku pokretanja revizije zaštite prirodnog područja I (prve) kategorije, Nacionalni park „Stara planina”.

Nacionalni park „Stara planina” se nalazi u istočnom delu Srbije, na granici sa Republikom Bugarskom i pripada prostranoj geografskoj regiji koja se označava kao Karpato-balkanske planine istočne Srbije. Stara planina je na zapadu ograničena dolinom Belog i Trgoviškog Timoka, odnosno Zaječarskim basenom i Knjaževačkom kotlinom, dok je na jugozapadu granica planine dolina Temštice, nizvodno od Temske i Nišave u okviru koje se izdvaja Pirotska kotlina a na istoku po centralnom planinskom bilu se graniči sa Republikom Bugarskom.

Usled očuvanosti izvornih prirodnih vrednosti, prva zaštićena prirodna dobra na Staroj planini datiraju iz osamdesetih godina 20. veka kada je zaštićeno sedam specijalnih rezervata prirode i dva spomenika prirode, na teritoriji opština Knjaževac i Pirot, ukupne površine 316,18 ha. Vlada Republike Srbije donela je Uredbu o zaštiti parka prirode „Stara planina” („Službeni glasnik RS”, br. 19/97) kojom je Stara planina stavljena pod zaštitu kao prirodno dobro od izuzetnog značaja, svrstano u I (prvu) kategoriju zaštite. Tako su gotovo sva do tada zaštićena prirodna dobra po prvi put objedinjena i pravno zaštićena. Izmenama Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, br. 66/91, 83/92, 53/93 – dr. zakon, 67/93 – dr. zakon, 48/94 – dr. zakon, 53/95 i 135/04), uveden je trostepeni sistem zaštite u zaštićenim područjima što je za posledicu imalo izradu revizije zaštite, redefinisanje granica prirodnog dobra uz definisanje zona režima zaštite. Vlada Republike Srbije donela je Uredbu o zaštiti Parka prirode „Stara planina” („Službeni glasnik RS”, br. 23/09), na površini od 114.332 ha, u okviru čijih granica su uspostavljeni režimi zaštite I (prvog) - 3,23%, II (drugog) - 17,63% i III (trećeg) - 79,14% stepena.

Revizijom studije zaštite ocenjeno je da područje Stare planine ispunjava sve neophodne uslove za zaštitu kao Nacionalni park „Stara planina”. Ukupna površina zaštićenog područja iznosi 120 908 ha 20 a 96 m2. U okviru zaštićenog područja izdvojene su posebne prostorne celine sa režimima zaštite I, II i III stepena, u skladu sa prirodnim i stvorenim vrednostima, antropogenim uticajima, potrebnim merama za sprovođenje zaštite i očuvanja, kao i mogućnostima korišćenja i razvoja. Područja pod režimom zaštite I (prvog) stepena zauzimaju ukupnu površinu od 7 839 ha 68 a 31 m2 (6,48 % ukupno zaštićene površine). Nalaze se na osam izolovanih lokacija unutar prirodnog dobra. Lokaliteti koji su uključeni u ovaj režim zaštite označeni su kao: „Janošica”, „Orlov-Hajdučki kamen”, „Golema reka – Dupljak”, „Babin zub”, „Martinova čuka-Vražja glava-Tri čuke”, „Bratkova strana”, „plato Koprena”, „Tupanac-Srebrna glava”. Područja pod režimom zaštite II (drugog) stepena zauzimaju ukupnu površinu od 35 897 ha 11 a 86 m2 (29.69 % ukupno zaštićene površine). Lokaliteti koji su izdvojeni u ovaj režim zaštite označeni su kao: Vlaški do, Vrška čuka, Golina – Šaška reka, Vetren – Turjačka glama – Golema glama, Rasovati kamen – Vetren –Vuz, Papratna, Ravno Bučje, Babin zub, Zlatarica – Vrtovac, Tresava Jabučko ravnište, Rudina – Midžor – Vražja glava, Arbinje, Vrtibog – Mramor, Ponor, Golaš, Temštica, Široke luke, Tupanac, Rosomač, Vladikina ploča, Vidlič, Baljevski vrhovi, Vlkovija. Područje pod režimom zaštite III stepena zauzima ukupnu površinu od 76 171 ha 40 a 79 m2 (63,83 % ukupno zaštićene površine) i obuhvata teritoriju zaštićenog područja „Stara planina” koja nije pod režimima zaštite I (prvog) i II (drugog) stepena.

Cilj revizije zaštite, odnosno izrade nove Studije zaštite NP „Stara planina” i donošenja novog akta o zaštiti je bolja zaštita, upravljanje i kontinuirano funkcionisanje zaštićenog područja. Revizija spoljnih granica i granica režima zaštite I (prvog) i II (drugog) stepena izvršena je na osnovu utvrđenih prirodnih vrednosti terenskim istraživanjima u periodu 2017-2021. godine, rezultata istraživanja projekata, podataka iz katastra nepokretnosti, podataka iz šumskih osnova i stanja na terenu, korišćenjem novih tehnologija, kao i konsultacija sa zainteresovanim stranama. Usled utvrđenog prisustva posebnih prirodnih i stvorenih vrednosti izvršeno je redefinisanje režima zaštite u I (prvom) i II (drugom) stepenu. Postojeća 4 lokaliteta u režimu zaštite prvog i 10 lokaliteta u režimu zaštite drugog stepena redefinisana su i određeno je 9 lokaliteta u režimu zaštite I (prvog) i 23 lokaliteta u režimu zaštite II (drugog) stepena. Utvrđene posebne prirodne vrednosti (geološke, geomorfološke, biološke, predeone) u redefinisanim lokalitetima osnov su za promenu vrste prirodnog dobra. Područje Stare planine u potpunosti ispunjava svih 7 kriterijuma propisanih Pravilnikom o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja („Službeni glasnik RS”, br. 97/15) što omogućuje da se za područje Stare planine izvrši redefinisanje vrste prirodnog dobra, odnosno da se poveća nivo zaštite i područje Stare planine proglasi Nacionalnim parkom.

Prema Uredbi o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, broj 102/10), područje „Stara planina” predstavlja deo jedinstvene ekološke mreže Republike Srbije pod rednim br. 80 – „Stara planina”. Visok stepen prisustva ugroženih biljnih vrsta govori koliki je značaj Stare planine u smislu flore i vegetacije i opravdava činjenicu da je ona jedno od međunarodno značajnih botaničkih područja Important Plant Areas – IPAs (Stara planina). Veliki diverzitet ornitofaune, kao i prisustvo retkih i ugroženih vrsta ptica, svrstava Staru planinu u međunarodno značajno područje za ptice Important Bird Areas IBAs(RS040IBA). Stara planina se nalazi i u okviru odabranog područja za dnevne leptire Prime Butterfly Areas – PBAs (Stara planina 34 i Dimitrovgrad 04). Zbog prisustva značajnog broja ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i prirodnih staništa koji se nalaze na Rezoluciji 4. i 6.  Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa, Stara planina predstavlja EMERALD područje (RS0000011) u okviru međunarodne EMERALD ekološke mreže.

Prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja („Službeni glasnik RS”, broj 97/15), Nacionalni park „Stara planina” svrstava se u I kategoriju – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja. Zavod za zaštitu prirode Srbije dostavio je 22. decembra 2021. godine Ministarstvu zaštite životne sredine Studiju zaštite Nacionalni park „Stara planina”.

Danom postavljanja obaveštenja na internet stranici Ministarstva ispunjeni su uslovi za pokretanje postupka zaštite ovog prirodnog područja, shodno članu 42. stav 9. Zakona o zaštiti prirode.